Michiel Louter.
De Groene Amsterdammer, 13
Augustus 1997.
WAAROM WINNEN sekten de laatste jaren weer zoveel nieuwe zieltjes? Die vraag hoopten enige tientallen sektendeskundigen vorige week in alle rust te beantwoorden op de Amsterdamse Vrije Universiteit. Het door het Italiaanse godsdienstwetenschappelijke instituut Cesnur georganiseerde congres raakte echter al voor het begon in opspraak. Een spreker op het congres, de socioloog Herman de Tollenaere, ontdekte dat Maria Dolores Fernandez-Fígares, die een lezing zou verzorgen over de neofascistische sekte Nieuw Akropolis, zelf behoorde tot deze sekte. Verontwaardigd stapte De Tollenaere naar dagblad Trouw, dat afgelopen dinsdag op de voorpagina suggereerde dat het instituut Cesnur niets meer is dan een dubieus clubje pseudo-wetenschappers dat zich voornamelijk bezighoudt met het goedpraten van extreem-rechtse sekten als Scientology, Moon en Nieuw Akropolis - al dan niet betaald door de sekten zelf. Deze ferme beschuldigingen werden al snel weer ingeslikt. Reender Kranenborg, congresvoorzitter en aan de VU verbonden Cesnur-bestuurslid, opende het congres, en beweerde nog nooit te hebben gehoord van Nieuw Akropolis. Dat is vreemd. De vorig jaar verschenen Cesnur-bloemlezing Pour en finir avec les sectes - waarin de auteurs overigens eerder willen afrekenen met het begrip 'sekte' dan met sekten als zodanig - bevatte een omvangrijk artikel over Nieuw Akropolis. Daarin werd de sekte omschreven als 'een filosofie die de individuele keuzevrijheid vergroot'. De directeur van Cesnur, de Italiaan Massimo Introvigne, zocht vervolgens zelf de publiciteit. In interviews aan de Volkskrant en Trouw vertelde hij dat hij niets afwist van mevrouw Fernandez-Fígares' lidmaatschap van Nieuw Akropolis. Ze was dus min of meer per ongeluk op het congres terechtgekomen. Een foutje dat hij inmiddels had hersteld door haar van de sprekerslijst te schrappen. Tegelijkertijd hamerde Introvigne erop dat de angst voor sekten schromelijk wordt overdreven door volstrekt onacademische, wraakzuchtige anti-sektegroeperingen. Het liefst had hij Fernandez-Fígares dan ook gewoon laten spreken, vertelde Introvigne een paar dagen later aan het Algemeen Dagblad. 'U moet weten dat deze vrouw wel over academische titels beschikt.' En waarom zouden godsdienstdeskundigen vanwege hun geloof geweerd moeten worden? 'Ik ben zelf een conservatieve christen-democraat. Dat hoeft me toch ook niet in mijn wetenschappelijke functie te belemmeren?' VOOR DE NEDERLANDSE pers lijkt hiermee de kous af te zijn. Enig onderzoek leert echter dat de zaken er minder rooskleurig voorstaan dan Introvigne beweert. Uit Franse, Belgische, Duitse en Italiaanse bronnen komt Nieuw Akropolis te voorschijn als een bijzonder angstaanjagende sekte met zo'n achtduizend leden, vooral in Zuid-Amerika en Zuid-Europa. Ze werd in 1957 opgericht door de in Argentinië geboren Italiaan Jorge Agel Livraga, een met een academische fake-titel getooide kunstgeschiedenisstudent die, leunend op Madame Blavatsky's theosofische wortelrassenleer, zich de door God gezonden 'Leider' op aarde waande. In de ideaalstaat van de in 1991 gestorven Livraga is al het 'zwakke en domme' uitgeroeid, te beginnen met het onderbrengen van homoseksuelen in concentratiekampen. Volgelingen worden binnengelokt met populaire cursussen over bijvoorbeeld Plato, theosofie en meditatietechnieken, waarna de leerlingen die gevoelig blijken voor fascistoïde ideeën worden ondergebracht in paramilitaire eenheden, waar ze worden getraind in marcheren, vuurwapengebruik en het brengen van de Hitler-groet. Doel is de gewelddadige omverwerping van de democratie. 'Het zinloos vertrappen van een mier is een grotere misdaad dan het doden van een mens in de naam van een ideaal', schrijft Livraga bijvoorbeeld in een brief aan zijn vriendin Delia Guzmann, die na zijn dood het leiderschap over de inmiddels in de hele wereld uitgewaaierde sekte op zich nam. Het huidige hoofdkwartier bevindt zich in Brussel en van daaruit zijn er contacten gelegd met fascistoïde organisaties als het Franse Front National en het Belgische Westland Post. DE OMSTREDEN spreekster Maria Dolores Fernandez-Fígares blijkt bepaald geen onbekende in Nieuw-Akropoliskringen. Ze is de dochter van Maria Angela Ligardi, de 'Nationaal Kommandant' van de Belgische tak van Nieuw Akropolis, eveneens zetelend in te Brussel. Haar vader, Fernando Fernandez-Fígares Müller, was de vorige 'Nationaal Kommandant' en was (zonder succes) verantwoordelijk voor het opzetten van een Nederlandse tak. De naam van dochterlief staat ook onder twee op de Internet-site van Nieuw Akropolis gepubliceerde teksten. Het is dan ook moeilijk te geloven dat Cesnur-directeur Introvigne niet op de hoogte was van haar sektelidmaatschap. Temeer omdat Introvigne komende herfst voor een gezelschap van Amerikaanse theosofiegeleerden een lezing geeft met de titel: 'Post-Theosophical Groups: Ex-Members of New Acropolis in France'. Introvigne reageert laconiek: 'Nou ja, ik ben inderdaad net bezig met een studie over Nieuw Akropolis. Maar dat betekent toch niet dat ik op de hoogte moet zijn van de namen van alle afdelingshoofden van alle nationale afdelingen? Ik ken wel de leiders uit Italië, Frankrijk en Spanje. Maar niet die van België. Dat kan toch?' Hoe kunt u, terwijl u nog werkt aan een studie over Nieuw Akropolis, tegen de pers zeggen dat het gevaar van deze sekte wordt overdreven? Wat zeggen de ex-leden in Frankrijk eigenlijk over Nieuw Akropolis? 'Ongeveer zeven à acht procent van hen heeft het inderdaad over nazipraktijken enzo. Het probleem is echter dat zij meestal contact hebben gehad met militante antisektegroeperingen, waardoor hun informatie niet meer betrouwbaar is. Je gaat toch ook geen studie over de katholieke kerk schrijven aan de hand van uitgetreden priesters? Al mijn andere informanten kijken over het algemeen op hun tijd in Nieuw Akropolis terug als een mooie, waardevolle ervaring. Ze hebben de sekte verlaten omdat ze simpelweg wat anders wilden gaan doen.' Wellicht zijn het dan nog steeds fascisten. 'U gebruikt het woord fascisme nu verkeerd; dat is exclusief verbonden met de beweging van Mussolini. Laten we het erop houden dat ze er extreem-rechtse denkbeelden op nahouden. Ze geloven bijvoorbeeld niet in democratie en wel in het geven van de macht aan een sterke leider.' Hier noemen we dat fascisme. 'Dat is gelijk het hele probleem van deze discussie: ik heb het over geloofsovertuigingen, die u dan direct in een politiek kader plaatst. Ik snap dat wel. Politiek gezien heeft iedereen rekening te houden met het feit dat de joden de gebeurtenissen in de Tweede Wereldoorlog nooit hebben kunnen vergeten of vergeven. Terwijl die kwestie binnen Nieuw Akropolis absoluut geen rol speelt. Enkele van hun leiders zijn zelfs van joodse afkomst!' Introvigne is overigens lid van de CCD, een extreem-rechtse afsplitsing van de Italiaanse christen-democraten die vorig jaar in een alliantie met de Liga Nord van de neofascist Fini en het Forza Italia! van sterke leider Berlusconi ternauwerdood de verkiezingen verloor. Hoe staat u zelf eigenlijk tegenover het fascisme? 'Hahahaha! In mijn eigen land omschrijf ik mijzelf het liefst als centrum-rechts. Kijk, onze alliantie had de verkiezingen kunnen winnen door de echte fascisten van het MSI aan boord te nemen. Maar dat hebben we dus niet gedaan. En vergeet trouwens niet dat de meest totalitaire geesten nog steeds de communisten zijn, met hun verheerlijking van Stalin en zijn concentratiekampen.' Introvigne is ook lid van de militant-katholieke splinterbeweging Alleanza Cattolica, waarbij hij zich reeds op achttienjarige leeftijd aansloot. De AC is een dochterorganisatie van het internationale Tradition, Family and Property, een oerconservatieve club rijke, invloedrijke katholieken die volgens eigen zeggen 'bereid zijn om met hand en tand te strijden' tegen 'de samenleving perverterende elementen' als abortus, socialisme, vakbonden, drugsgebruik en homoseksualiteit. Het in 1989 in opdracht van de Universiteit van Amsterdam geschreven rapport Prayer-Power-Profit van de Zuidafrikaanse sektendeskundige Marishane verbindt de TFP met andere rechts-katholieke organisaties als Opus Dei en de Orde van Malta, vermoedt banden met de Moonsekte, de terroristische vrijmetselaarsloge P2 en de CIA. Het rapport meldt zelfs een rol achter de schermen van de TFP bij staatsgrepen en doodseskaders in Chili en Brazilië. Introvigne heeft nooit een geheim gemaakt van zijn lidmaatschap van deze organisatie. Hij schrijft regelmatig artikelen voor het AC-orgaan Cristianíta en geeft tevens een week per jaar les aan de jongerenafdeling Legionare Christi. MAG MASSIMO Introvigne officieel de titel godsdienswetenschapper wel voeren? Na een blauwe maandag filosofie te hebben gestudeerd aan de universiteit van Rome, studeerde de 42-jarige Introvigne eind jaren zeventig af aan de rechtenfaculteit van Turijn. Hierna is er tien jaar lang niets bekend omtrent zijn levensloop. Totdat de jurist in 1988 opeens opduikt als directeur van het 'volledig van politieke of kerkelijke organisaties onafhankelijke' godsdienstonderzoeksinstituut Cesnur, dat wordt gepresideerd door een Italiaanse bisschop. Introvigne begint vanaf dan als een gek boeken te schrijven. In 1990 verschijnen er van zijn hand liefst drie alom gewaardeerde, want 'objectieve en apolitieke' standaardwerken over de leer van de Moonsekte, Scientology en de Satanskerk. Hij redigeert daarna vele verzamelbundels, schrijft artikelen (vooral over satanisme) en verdedigt daarin sekten als Scientology, de Orde van de Zonnetempel en Heaven's Gate. Daarnaast organiseert hij samen met zijn rechterhand Ermanno Pavesi (eveneens lid van de Alleanza Cattolica) de steeds drukker bezochte sektecongressen van Cesnur. Opvallend aan de bezoekers van deze congressen is dat ze vrijwel allemaal afkomstig zijn van katholieke universiteiten. En vrijwel altijd verzorgt een aantal sekteleden zelf lezingen. De kring van vaste sprekers en bloemlezers die Introvigne in de loop der jaren bij elkaar sprokkelde, blijkt zeer happig op het publiekelijk verdedigen van (vaak dezelfde) in opspraak geraakte sekten. Van de genodigden aan de VU werkte bijvoorbeeld de Engelse econome Eileen Barker jarenlang voor het door de Moonsekte gesponsorde onderzoeksinstituut Icus. De Amerikaan James Gordon Melton liet zich vorig jaar op kosten van de Aum-sekte overvliegen naar Japan om - na de door de sekte gepleegde aanslagen in metrostations - te protesteren tegen de 'religieuze onderdrukking' en de 'onrechtvaardige behandeling' van de sekte. Van de Nederlandse sprekers 'vertaalde en bewerkte' socioloog en Trouw-scribent Richard Singelenberg het door Church of Scientology uitgegeven boekje Een wetenschappelijke benadering van de leer van Scientology, oorspronkelijk geschreven door de Amerikaan Bryan R. Wilson, die in de Cesnur-bloemlezing Pour en finir aves les sectes mocht opdraven voor een soortgelijke hagiografie over Scientology. WAT IS HIER aan de hand? Waarom laat een groot internationaal gezelschap godsdienstwetenschappers zich voor het karretje spannen van een duistere Italiaanse rechts-radicaal? Socioloog Herman de Tollenaere, die de hele zaak in Trouw aan het rollen bracht, kan slechts gissen. 'Het is bekend dat sektedeskundigen, zich wel eens te veel vereenzelvigen met de door hen bestudeerde geloofssystemen. Van de weeromstuit krijgen ze dan de neiging om hun onderwerp te gaan verdedigen tegen kritiek van buitenaf. Het maatschappelijke leed dat al die sekten met zich meebrengen, wordt ondertussen natuurlijk volstrekt genegeerd.' En Introvigne zelf? Waar is hij op uit? 'Tja. Volgens een informant in Italië zoeken allerlei ultrarechtse katholieke organisaties sinds de val van de Muur steeds meer aansluiting bij ultrarechtse sekten. Met als doel de krachten te bundelen tegen de gemeenschappelijke vijanden: socialisme, abortus, drugs, noem maar op. Tegelijkertijd ronselen ze godsdienstwetenschappers die deze sekten verder moeten beschermen tegen maatschappelijke kritiek en overheidsrepressie. Als deze theorie klopt, zou het me niet verbazen als Introvigne een pion is van deze rechts-radicale kongsi. Hij heeft er in ieder geval de perfecte achtergrond voor. Maar ja, bewijs zoiets maar eens.' Reender Kranenborg, de congresvoorzitter, weigert iets te zeggen. 'Ik heb geen commentaar. Nergens op. En morgen ook niet. Want dan ga ik op vakantie. U zoekt het maar uit.' Massimo Introvigne zelf lijkt de kritiek op zijn organisatie te beschouwen als één grote mop. 'Natuurlijk ben ik een conservatieve rooms-katholiek. En mijn collega's geloven weer ergens anders in. Waarom mogen wij wetenschappers onze geloven niet uitdragen? 'Science is a free market of ideas.'
|